Saguzar mehatxatuen habitaterako etxolak berregokitzen
Gaur amaitu dugu Landarbasoko (Donostia) etxolak berregokitzen, garai batean Goi-kanalaren erregistro gisa erabiltzen baitziren. Azpiegitura hori XX. mendean erabili zen Artikutzatik Donostiara ura ekartzeko.
Saguzarrentzat egokitzeko egin ditugun hobekuntzak hauek izan dira: saguzarrak sar daitezkeen zulo bat duten ateak jartzea, barruko espazioa ura ibiltzen zen beheko kanalekin isolatzea, etxolak pintatzea eta sabaian oihal asfaltikoa jartzea iragazgaizteko. Gainera, barruko banaketak jarri ditugu, modu bilduagoan multzokatu ahal izateko gelak sortzeko.
Jarduera hau 2018. urteaz geroztik egiten ari garen ferra-saguzar mediterraneoa berreskuratzeko proiektuaren barruan sartzen da. Jokaera hau Donostiako Udalak diruz lagundu du.
Zergatik babestu saguzar hau?
Euskadin 25 saguzar espezie daude katalogatuta, guztiak intsektujaleak edo fruitujaleak dira. Horietako gehienak kontserbazio-egoera txarrean daude, eta horietako batzuk Galtzeko Arriskuan dauden Espezieen Euskal Autonomia Erkidegoko Zerrendan katalogatuta daude, hala nola ferra-saguzar mediterraneoa edo Rhinolophus Euryale, izen zientifikoa duena.
Haitzuloetako saguzar hori bereziki sentikorra da pertsonek eragindako nahasmenduekiko. XX. mendearen bigarren erdian, presio demografikoak eta babesleku eta kume gisa erabiltzen ziren kobazuloak bereizi gabe ikusteak hura desagertzea ekarri zuten Gipuzkoan.
Beste espezie batzuek hobeto onartzen dute gizakiaren presentzia, baina ugaztun honen aurka dagoen bandalismo atabikoak eta Led argi berri eta indartsuek koloniak eta kolonietako banako kopurua nabarmen murriztea eragin dute.
Espezie horren kalteberatasunak “aterki espezie” bihurtzen du; izan ere, espezie hori eta haren habitata babestuz, bere habitata partekatzen duten giza presentziarekiko toleranteenak diren beste espezieak babesten dira.
Gure erkidegoan haitzuloetako edo batzuetan erabiltzen duten haitzuloetako saguzarren 10 espezie ditugu. Horietako zazpi Aizpitarte kobazuloan daude gaur egun. Beraz, erritmo eta fluxu desberdinekin bada ere, saguzar hauek haitzuloetako habitata partekatzen dute, elkarrekin bizi dira eta toleratu egiten dira.
Saguzar hauek kobazuloetan babesten badira, zergatik prestatu etxolak Landarbason?
2018. eta 2019. urteen artean, ingurumen-azterlan konparatibo bat egin genuen hainbat kobazulo gipuzkoarren artean. Haitzulo horietan, saguzar horren presentziari buruzko erregistro bibliografiko zaharrak daude, bai eta gaur egun saguzar hiberna horrek Iparraldean arrakasta handiz hazten dituen haitzuloak ere. Babesleku hauek Conservatoire d ‘Espaces Naturels d’ Akitaniak kontrodatzen ditu. Horietako bat Bankan dago, eta hormigoiz lurperatutako kanal zahar bat da, tenperatura eta hezetasun baldintza egokiei eusten diena, giza ekintzaren asaldurarik ez izateaz gain.
Beraz, ingurumen-baldintzak egokiak badira eta eragozpenik ez badago, saguzarrak hormigoizko egituretan haztera ere egokitu daitezke.
Iparraldeko haitzuloetan egiten dugun ingurumen-azterketarekin, saguzar horiek hibernatzeko eta hazteko tenperaturarik onena ezagutzen dugu. Horrek asko errazten du abandonatutako egiturak babesleku gisa egokitzea, hala nola Landarbasoko etxolak.
Esan dugun bezala, saguzar-espezie batzuek haitzuloetako habitata partekatzen dute, eta, aldi berean, hainbat herri erabil ditzakete egitura artifizialetan, hala nola baserrietan edo eraikin abandonatuetan. Horregatik, Aizpitarteko haitzuloen inguruan zenbait jarduera egiten ari gara saguzarren babesleku anitz eta askotarikoak gaitzeko, espezie bakoitzak erabil ditzan.
Zer ikuspegi dago saguzar hau Aizpitarten berreskuratzeko?
2018-2019ko Gipuzkoako eta Iparraldeko haitzuloen eta ondorengo analisi eta gogoeten arteko ingurumen-azterlan konparatiboaren ondorioz, ondorioztatu genuen Aizpitarteko haitzuloak zirela hautagai onenak saguzar hori Gipuzkoan berreskuratzen hasteko. Hauek izan ziren funtsezko arrazoiak:
- 2017an Aizpitarte IVko sarrera itxi egin zen, eta horrek giza presentzia ehuneko handi batean murriztu zuen barnealdean.
- Gaur egun badago saguzar kolonia egonkor bat Aizpitarten.
- Aizpitarte eta Iparraldeko saguzar kolonien artean lerro zuzeneko distantzia bat dago saguzar honen egungo hegaldi mailaren barnean.
- Distantzia horretan, biztanleria-dentsitate txikia dago, eta Natura 2000 Sarearen barruko KBE espazioek lotzen dituzte.
- Aizpitarte IV.ean 7 saguzar espezie egoteak erakusten du haitzuloaren barruan ingurune egokiak desberdinak direla guztientzat.
Aizpitarte IV.a saguzarra modu naturalean itzultzeko ondoen kokatuta dagoen hautagaia aukeratu ondoren, hainbat jarduera eta ekintza egiten hasi ginen, barrunbe horren baldintzak errazteko eta hobetzeko; besteak beste:
- UPV/EHUko GIECErekin lankidetzan aritzea saguzarren ilunabarreko larrialdia denboran zehar grabatzen.
- Antzinako Goi Kanalean zehar hainbat egitura prestatzea saguzarren babesleku gisa. Bai Errenterian, bai Donostian.
- Aizpitarte IV.aren ingurumen-karakterizazioa.
- Urteko zenbaketa bisuala hibernazioan.
UPV/EHUko Zoologia eta Animalien Zelulen Biologia Saileko Portaera eta Eboluzioaren Ekologia Ikertzeko Taldeak grabagailu ultrasoinu bat dauka instalatuta Aizpitarte IVn, astean 3 aldiz saguzarren ilunabarreko ateratzea jasotzen duena. Grabazio horiei esker, egiaztatu da Aizpitarte IV.aren ferrari saguzar mediterraneoaren presentzia data hauetan:
